Czy szkoda górnicza może się przedawnić?

W przypadku roszczeń o naprawę szkód górniczych obowiązuje określony termin przedawnienia. Zgodnie z art. 149 ustawy Prawo Geologiczne i Górnicze roszczenia w sprawach o odszkodowanie za szkody spowodowane działalnością zakładów górniczych przedawniają się z upływem 5 lat od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie. Po przekroczeniu tego terminu dochodzenie swoich praw w tym zakresie jest bardzo trudne.

Termin przedawnienia

Obowiązująca obecnie ustawa Prawo Geologiczne i Górnicze weszła w życie 1 stycznia 2012 r. To właśnie w niej ustalono termin przedawnienia roszczeń o naprawę szkód górniczych, który, zgodnie z art. 149 ww. ustawy, wynosi 5 lat.

Przed 2012 r. zastosowanie miały przepisy Kodeksu cywilnego, które wyznaczały trzyletni termin przedawnienia roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym. Jednocześnie zgodnie z art. 442 Kodeksu cywilnego czas, który upłynął od momentu zdarzenia powodującego szkodę, nie może być dłuższy niż 10 lat. W przypadku szkód, które wystąpiły przed 2012 r., należy stosować przepisy poprzednio obowiązującej ustawy Prawo Geologiczne i Górnicze*.

Trudności z precyzyjnym określeniem terminu

W terminie do 5 lat od momentu dowiedzenia się o szkodzie poszkodowany ma prawo ubiegać się o odszkodowanie spowodowane szkodą wynikającą z działalności zakładu górniczego. W przypadku najłatwiej zauważalnych szkód, jak np. pęknięcia na ścianach czy odspojenia płytek, poszkodowany jest w stanie stosunkowo szybko zidentyfikować niestandardowe naprężenia i podjąć stosowne działania. 

Jednak nie wszystkie szkody wynikające z ruchu zakładu górniczego przybierają postać łatwą do jednoznacznego rozpoznania. Większość z nich ma charakter stopniowy, gdyż procesy geologiczne trwają latami. Początkowe objawy np. wychylanie się budynku, chociaż obiektywnie występują, mogą być niezauważone przez poszkodowanego. Może zaistnieć sytuacja, w której poszkodowany, zgłaszając tego rodzaju sprawę do sądu, spotka się z zarzutem kopalni o przedawnieniu. Jednocześnie każde roszczenie jest analizowane indywidualnie, a w przypadku wytoczenia procesu sąd dokładnie bada okoliczności zaistniałej szkody. Zarzut ze strony kopalni o przedawnieniu szkody górniczej w uzasadnionych przypadkach może zostać uznany przez sąd za nadużycie prawa podmiotowego**.

Nadużycie prawa podmiotowego w sprawach dotyczących przedawnienia

Aby sąd uznał zarzut o przedawnieniu szkody górniczej za nadużycie prawa podmiotowego, muszą wystąpić określone przesłanki, do których należą m.in.:

• celowe opóźnianie przez przedsiębiorcę górniczego procedury ugodowej z zamiarem wywoływania u poszkodowanych wrażenia, że szkoda zostanie naprawiona bez konieczności kierowania pozwu do sądu,
• wyjątkowa sytuacja pokrzywdzonych i szczególna postać uszczerbku,
• niewystarczający poziom wiedzy poszkodowanych na temat eksploatacji górniczej i ograniczone możliwości dochodzenia roszczeń odszkodowawczych,
• związek roszczenia z ryzykiem utraty domu mieszkalnego,
• uwzględniony zostanie również czas, jaki upłynął od momentu przedawnienia roszczenia.

W sytuacji, gdy sąd uzna zarzut przedawnienia szkody górniczej za nadużycie prawa podmiotowego ze strony przedsiębiorcy górniczego, może to wpłynąć na dalszy przebieg sprawy. W takim przypadku sąd może uznać, że termin przedawnienia nie został jeszcze przekroczony lub został zawieszony. W efekcie poszkodowany będzie mógł dochodzić swoich roszczeń odszkodowawczych, mimo upływu przewidzianego terminu przedawnienia.

Aby zwiększyć szanse na uzyskanie odszkodowania za szkody górnicze, poszkodowany powinien zgromadzić jak najwięcej dowodów potwierdzających ich wystąpienie oraz związek z działalnością zakładu górniczego. Warto również skonsultować się z prawnikiem specjalizującym się w tego rodzaju sprawach, który pomoże ocenić sytuację i prawidłowo przygotować pozew.

Zgłoszenie szkody do zakładu górniczego

W przypadku wystąpienia szkód górniczych, poszkodowany powinien zgłosić je do odpowiedniego zakładu górniczego. Warto zwrócić uwagę na to, że zgłoszenie takie nie jest równoznaczne z dochodzeniem roszczeń odszkodowawczych, ale może stanowić ważny element dowodowy w ewentualnym procesie sądowym. Po zgłoszeniu szkody, zakład górniczy jest zobowiązany do przeprowadzenia ekspertyzy technicznej, która może być również istotnym dowodem w sprawie.

W przypadku szkód górniczych istnieje określony termin przedawnienia roszczeń odszkodowawczych, wynoszący 5 lat od momentu dowiedzenia się o szkodzie. Warto jednak pamiętać, że każda sprawa jest rozpatrywana indywidualnie, a sąd może uwzględnić okoliczności, które wpłynęły na opóźnienie w zgłoszeniu roszczenia. W takich przypadkach zarzut przedawnienia może zostać uznany za nadużycie prawa podmiotowego. Aby zwiększyć szanse na uzyskanie odszkodowania, poszkodowany powinien zgromadzić odpowiednie dowody oraz skonsultować się z prawnikiem specjalizującym się w tego rodzaju sprawach.

Przypisy:

* Wyrok Sądu Najwyższego z dn. 24 stycznia 2014 r., sygn. akt: V CSK 93/13,

** Wyrok Sądu Najwyższego z dn. 08 maja 2014 r., V CSK 370/13.