Szkody górnicze - słowniczek pojęć cz. I

Jednym z czynników mających istotny wpływ na życie mieszkańców Śląska są szkody górnicze. Wiąże się z nimi mnogość problemów, poczynając od fizycznych skutków działalności kopalni – uszkodzonych budynków, podtopionych piwnic, szczelin w gruntach – poprzez stres wywołany niepewnością, kończąc na postępowaniach o odszkodowanie. Na każdej z tych płaszczyzn funkcjonuje specyficzne słownictwo. Powszechnie rozumiane słowa mają inne znaczenie w obrocie profesjonalnym, terminy geologiczne zazębiają się z legalnymi definicjami, dając w efekcie nazewniczy chaos. W tym artykule uporządkujemy słownik szkód górniczych.

Każde złoże lub część złoża (kopalina) ma wyznaczony odrębny obszar górniczy (wyjątkiem są kopaliny współwystępujące, takie jak węgiel kamienny i metan – dla nich obszar górniczy jest ustalany łącznie). Jego granice wyznacza się na podstawie dokumentacji geologicznej i projektu zagospodarowania złoża. Jego prawnej definicji szukać należy w ustawie Prawo geologiczne i górnicze. Obszar górniczy to przestrzeń, w granicach której przedsiębiorca jest uprawniony do wydobywania kopaliny, podziemnego bezzbiornikowego magazynowania substancji, podziemnego składowania odpadów, podziemnego składowania dwutlenku węgla oraz prowadzenia robót górniczych niezbędnych do wykonywania koncesji. Nie należy mylić go z terenem górniczym.

O ile obszar górniczy ma istotne znaczenie geologiczne i prawne, teren górniczy jest szczególnie ważny z perspektywy szkód górniczych, ponieważ jest to przestrzeń objęta przewidywanymi szkodliwymi wpływami robót górniczych zakładu górniczego, czyli właśnie szkodami górniczymi. W tym ujęciu robotę górniczą należy rozumieć jako wykonywanie, utrzymywanie, zabezpieczanie lub likwidowanie wyrobisk górniczych oraz zwałowanie nadkładu w odkrywkowych zakładach górniczych w związku z działalnością regulowaną ustawą Prawo geologiczne i górnicze.

Aby móc skutecznie ubiegać się o odszkodowanie za szkody górnicze, konieczne jest udowodnienie normalnego związku przyczynowo-skutkowego między eksploatacją górniczą a powstaniem szkody. Do tego potrzebne jest wyjaśnienie wszelkich okoliczności sprawy, co niejednokrotnie wymaga specjalistycznej opinii biegłego. Sytuacja jest szczególnie utrudniona, jeżeli kopalnia już nie działa, a mimo to wyrządza szkody – co w przypadku szkód geologicznych jest częste. Eksploatacja odległa w czasie to sytuacja, w której szkoda górnicza nastąpiła w znaczącym opóźnieniu w stosunku do ruchu zakładu górniczego. Bardzo często stanowi powód odmowy naprawy szkód górniczych – nasz zespół specjalistów w Kompensata sp. z o.o. podejmuje się także tych skomplikowanych spraw, udowadniając związek przyczynowy i uzyskując należne odszkodowanie.

To jedno z najważniejszych zagadnień powiązanych ze szkodami górniczymi. Odszkodowanie to świadczenie, które otrzymuje poszkodowany od podmiotu prawa cywilnego, który wyrządził mu krzywdę (lub za tę krzywdę odpowiada). Powinno naprawić ono szkodę, a także pokryć utracone korzyści. Szkoda może zajść na mieniu lub na osobie. W przypadku szkód górniczych podstawą jest powiązanie szkody z działalnością kopalni. Nie zawsze jest to oczywiste – w rozstrzygnięciu tego rodzaju wątpliwości pomaga nasz zespół. Zajmujemy się także każdym następnym etapem sprawy – przygotowaniem i skierowaniem wniosku do zakładu oraz postępowaniem.

Inną cechą odróżniającą kwestie szkód górniczych od innych zagadnień prawnych jest specyficzna regulacja postępowań o odszkodowania. Zgodnie z ustawą Prawo geologiczne i górnicze poszkodowany może dochodzić odszkodowania za szkody górnicze wyrządzone przez kopalnię tylko przy wcześniejszym wyczerpaniu postępowania ugodowego. Postępowanie ugodowe to przeprowadzenie między stronami postępowania o ugodę, która polega na tym, że strony czynią sobie wzajemne ustępstwa w zakresie istniejącego między nimi stosunku prawnego. Ma to na celu uchylenie niepewności co do roszczeń lub samego sporu. Poszkodowany musi zatem zawsze zacząć od skierowania wniosku do zakładu górniczego, który wyrządził mu szkodę. Wejście na drogę sądową będzie możliwe dopiero, gdy zakład nie wyrazi zgody na ugodę lub gdy minie 30 dni od zgłoszenia wniosku przez poszkodowanego.

Problemy definicyjne związane z tą dziedziną wynikają z tego, że prawa geologicznego i górniczego nie się jednoznacznie zakwalifikować do jednej z gałęzi prawa. Łączy ono elementy prawa cywilnego, prawa gospodarczego i zagospodarowania przestrzennego, prawa administracyjnego i prawa ochrony środowiska. Szczególną uwagę należy zwrócić na znaczenie prawa rzeczowego dla regulacji prawa geologicznego i górniczego. Niemniej prawo geologiczne i górnicze to dziedzina regulująca zasady i warunki podejmowania, wykonywania oraz zakończenia działalności w zakresie:

• prac geologicznych;
• wydobywania kopalin ze złóż;
• podziemnego bezzbiornikowego magazynowania substancji;
• podziemnego składowania odpadów;
• podziemnego składowania dwutlenku węgla w celu przeprowadzenia projektu demonstracyjnego wychwytu i składowania dwutlenku węgla.

Ponadto prawo geologiczne i górnicze reguluje także wymagania w zakresie ochrony złóż kopalin, wód podziemnych oraz innych elementów środowiska w związku z wykonywaniem tej działalności – oraz zasady wykonywania nadzoru i kontroli nad nią.