Określenie kategorii szkód górniczych

Funkcjonowanie kopalni eksploatujących złoża występujące na danym terenie jest przyczyną powstawania deformacji gruntu oraz pojawiania się wstrząsów parasejsmicznych. Wydobycie kopalin powoduje pozostawianie pustek poeksploatacyjnych, które są następnie po zakończeniu prac wypełniane różnymi materiałami, które mają częściowo zabezpieczyć górotwór przed zbytnim osiadaniem. Mimo tego na terenach, gdzie prowadzono prace górnicze, występują nawet znaczne obniżenia terenu. Jest to proces, w którym powstają tzw. niecki górnicze. Teren niecki może być zagospodarowany w różny sposób, także do budowy obiektów mieszkalnych, jednak wymaga to podjęcia odpowiednich działań, które mają wyeliminować przyszłe uszkodzenia. Ich rodzaj i zakres można określić na podstawie kategorii szkód górniczych. Zobaczmy, jak ustala się kategorię szkód górniczych i co można zrobić, by zapobiec ich wystąpieniu.

Znaczenie kategorii terenu górniczego w miejscu, gdzie położony jest budynek

Podczas planowania wydobycia na jakimś obszarze przedsiębiorca górniczy, czyli określona kopalnia, ma obowiązek przygotowania projektu zagospodarowania złoża. W dokumencie tym kopalnia musi zawrzeć planowany wpływ, jaki eksploatacja złoża wywrze na ukształtowanie powierzchni na danym terenie. Informacje tego rodzaju powinny się znaleźć również w sporządzanych planach ruchu.

Na podstawie oddziaływań, jakie wydobycie wywrze na powierzchnię gruntu, określone obszary zalicza się do jednej z tzw. kategorii terenu górniczego. Są one wyznaczane na podstawie deformacji gruntu, które są prawdopodobne w określonych miejscach. Wielkość możliwych deformacji opisuje się trzema wskaźnikami: maksymalnym nachyleniem terenu, minimalnym promieniem krzywizny terenu oraz poziomym odkształceniem gruntu. Wyniki poczynionych przez kopalnię ustaleń są następnie nanoszone na mapę, która pokazuje ich rozmieszczenie i zasięg.

Poszczególne kategorie terenu górniczego są uporządkowane od obszarów o najmniejszym przewidywanym wpływie do największych. Tereny kategorii od I do IV mogą być przeznaczone pod zabudowę pod warunkiem zastosowania określonych metod zapobiegania powstawaniu szkód. Miejsca, które uzyskały kategorię V, czyli gdzie przewidywane deformacje powierzchni będą największe, powinny pozostać niezabudowane.

Informacje opracowane przez kopalnię powinny być uwzględnione w studiach zagospodarowania przestrzennego oraz istniejącym planie zagospodarowania dla danego terenu. W przypadku, gdy gmina nie sporządziła planu zagospodarowania, informacja tego typu powinna się znaleźć w wydawanych inwestorom warunkach zabudowy.

Zabezpieczenie budynku przed powstaniem szkód górniczych

Zaliczenie obszaru do określonej kategorii terenu górniczego sprawia, że powinny być na nim wykonane zabezpieczenia, odpowiednie do istniejących zagrożeń szkodami górniczymi. W zależności od kategorii szkód niezbędne mogą być różne rozwiązania, np. posadowienie budynku na płycie fundamentowej, wykonanie wieńców żelbetowych ze zbrojeniem ciągłym wzdłuż ścian nośnych, wykonanie stropów jako płyt żelbetowych złączonych ze ścianami, czy też stosowanie warstw poślizgowych lub zagęszczonych podsypek piaskowych.

Odpowiednie zabezpieczenia dotyczą nie tylko budynków nowo projektowanych, ale też tych, które znajdują się na terenie, który został objęty eksploatacją już po ich wybudowaniu. W takim przypadku w grę wchodzi wykonanie rozmaitych zabezpieczeń, np. wzmocnień fundamentów, ścian czy stropów.

Prace związane z zabezpieczeniem budynku przed powstaniem szkód górniczych powinny być wykonane przez właściciela istniejącego budynku lub inwestora prowadzącego budowę. Przysługuje im jednak zwrot poniesionych kosztów od kopalni prowadzącej lub planującej wydobycie. Wymaga to złożenia odpowiedniego wniosku o wypłacenie rekompensaty. Jeśli kopalnia nie zdecyduje się na jej wypłacenie, np. z powodu nieuznawania metody, jakiej użyto do zabezpieczenia budynku za właściwą, istnieje możliwość złożenia pozwu do sądu cywilnego o zwrot poniesionych nakładów.

Wpływ szkód górniczych na wartość nieruchomości

Szkody górnicze mogą wpłynąć na wartość nieruchomości znajdujących się na terenach objętych eksploatacją. Obniżenie wartości może wynikać zarówno z konieczności wykonywania dodatkowych prac zabezpieczających, jak i z występowania negatywnych skutków eksploatacji, takich jak osiadanie terenu czy wstrząsy parasejsmiczne. Właściciele nieruchomości powinni być świadomi tego ryzyka i uwzględnić je podczas podejmowania decyzji o zakupie lub budowie na takim terenie.

Monitoring szkód górniczych i odpowiedzialność kopalń

Kopalnie mają obowiązek monitorowania szkód górniczych powstałych na skutek prowadzonej przez nie eksploatacji. Monitoring ten obejmuje zarówno obserwację deformacji gruntu, jak i kontrolę stanu technicznego budynków znajdujących się na terenach objętych oddziaływaniem górniczym. W przypadku stwierdzenia szkód górniczych, kopalnia ma obowiązek ich naprawy oraz wypłaty odszkodowań właścicielom poszkodowanych nieruchomości.

W celu skutecznego zapobiegania szkodom górniczym ważna jest współpraca między kopalniami a samorządami lokalnymi. Kopalnie powinny przekazywać informacje na temat planowanej eksploatacji, prognozowanych oddziaływań na teren oraz możliwych szkód górniczych. Samorządy z kolei powinny uwzględniać te informacje przy planowaniu zagospodarowania przestrzennego oraz wydawaniu warunków zabudowy. Wspólna praca obu stron może przyczynić się do minimalizacji ryzyka wystąpienia szkód górniczych oraz lepszego przygotowania społeczności lokalnych do radzenia sobie z ewentualnymi problemami związanymi z eksploatacją złoża.