Odszkodowanie za szkody górnicze na plonach

Eksploatacja górnicza nierozerwalnie łączy się ze zmianami w środowisku naturalnym. Wśród typowych i najbardziej dostrzegalnych wpływów ruchu zakładu górniczego na sąsiadującą przestrzeń wymienić można deformację przypowierzchniowych warstw skorupy ziemskiej (wypiętrzenia, zapadliska, pustki), zmiany w krajobrazie, zmiany stosunków wodnych, wstrząsy wywołane ruchem górotworu, czy emisja pyłów i odpadów.

Szkody pochodzenia górniczego prowadzą do zniszczeń gleby, dewastacji składnika roślinnego a także braku możliwości rolniczego użytkowania gruntów. Wpływają one negatywnie na proces wzrastania, kwitnienia i owocowania roślin, a także obniżają ich odporność na choroby, szkodniki i warunki atmosferyczne.

W myśl przepisów ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U. 2011 Nr 163 poz. 981) naprawienie szkody górniczej powinno nastąpić przez przywrócenie stanu poprzedniego bądź dostarczenie gruntów, obiektów, urządzeń, wody lub innych dóbr tego samego rodzaju co te dotknięte szkodą. Na gruntach rolnych i leśnych przywrócenie stanu poprzedniego następuje przez rekultywację gruntów zgodnie z przepisami ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz.U. 1995 Nr 16 poz. 78). Przez rekultywację rozumie się nadanie lub przywrócenie gruntom zdegradowanym albo zdewastowanym wartości użytkowych lub przyrodniczych przez właściwe ukształtowanie rzeźby terenu, poprawienie właściwości fizycznych i chemicznych, uregulowanie stosunków wodnych, odtworzenie gleb, umocnienie skarp oraz odbudowanie lub zbudowanie niezbędnych dróg.

Jeżeli naprawienie szkody na drodze rekultywacji jest niemożliwe lub jej koszty w dużym stopniu przekraczałyby szkodę, poszkodowanemu wypłaca się odszkodowanie. Odpowiedzialność za powstałe szkody spoczywa na przedsiębiorcy górniczym, który ją wyrządził. Jeżeli nie można go ustalić, odpowiada ten przedsiębiorca, który w chwili ujawnienia się szkody posiadał koncesję na działalność górniczą na danym obszarze.

Aby wystąpić z roszczeniem o naprawę szkody górniczej w uprawach (plonach) koniecznym jest skierowanie, w postaci wniosku do konkretnego przedsiębiorcy górniczego (oddziału, kopalni), wezwania do zawarcia ugody. Na drogę sądową wystąpić możemy dopiero w sytuacji otrzymania odpowiedzi odmownej na nasze żądania, bądź też braku jakiejkolwiek odpowiedzi w okresie 30 dni od skierowania wniosku.

Podmioty przyjmujące wnioski, czyli odpowiednie kopalnie, wymagają zazwyczaj aby wniosek o naprawę szkód w uprawach rolnych został złożony w okresie wegetacyjnym uprawy, przed terminem jej zaplanowanego zbioru. Wniosek złożony w innym okresie wymagać będzie dokumentacji potwierdzającej wystąpienie szkody, rodzaj uprawy i jej areał w okresie, którego dotyczy wniosek (nie dotyczy to wniosku o odszkodowanie z tytułu niemożności użytkowania nieruchomości gruntowej zgodnie z jej przeznaczeniem).

Odszkodowanie pieniężne określające wartość zniszczonych upraw rolnych (składnika roślinnego) zawiera w sobie nakłady dotychczas poniesione na uprawę (strata jaką poniósł poszkodowany) oraz brak dochodu ze sprzedaży plonu (utracona korzyść, którą by poszkodowany uzyskał, gdyby szkody nie wyrządzono). Odszkodowanie wypłacane jest jednorazowo, w roku zaistnienia szkody. W kolejnych latach występowania szkód górniczych odszkodowanie, wynikające z braku możliwości rolniczego użytkowania gruntów, to rekompensata za brak dochodu ze sprzedaży plonów (utracone korzyści), bowiem posiadacz nie ponosi żadnych nakładów na uprawę.

Ważnym jest, aby pamiętać, iż zgodnie z art. 149 Prawa geologicznego i górniczego roszczenia o naprawę szkód górniczych przedawniają się w terminie 5 lat od dnia dowiedzenia się o szkodzie. Co do szkód powstałych przed rokiem 2012 zastosowanie będą miały przepisy poprzednio obowiązującej ustawy regulującej tę kwestię.