Szkoda górnicza

W obecnym systemie prawa pojęcie to nie posiada żadnej legalnej (ustawowo określonej) definicji. Stosownie do stanowiska doktryny względem pojęcia „szkoda” i rozciągając je także na pojęcie „szkoda górnicza” przyjmuje się, iż jest to uszczerbek o charakterze majątkowym, jak i niemajątkowym, który dotyka poszkodowanego wbrew jego woli oraz przybrać może postać, z jednej strony straty, którą poszkodowany poniósł, z drugiej zaś korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby szkoda nie została mu wyrządzona.

Po raz pierwszy pojęcie to do języka prawnego wprowadzono dekretem z dnia 6 maja 1953 r. – Prawo górnicze (Dz.U. 1953 nr 29 poz. 113), gdzie w art. 54 zdefiniowana została jako szkoda powstała wskutek robót górniczych w nieruchomości, budynku lub innej części składowej nieruchomości, bez względu na to, czy szkodę można było przewidzieć oraz czy ktokolwiek ponosi winę uszkodzenia. Dekret ten został uchylony ustawą z dnia 4 lutego 1994 r. - Prawo geologiczne i górnicze (również już nieobowiązującą), a tym samym owa definicja przestała obowiązywać, niemniej samo pojęcie zdążyło już się przyjąć w języku powszechnym.

Z kolei, sformułowanie „szkody górnicze” w znaczeniu encyklopedycznym określa się jako uszkodzenia obiektów na powierzchni ziemi lub pod ziemią oraz inne szkody materialne powstałe w następstwie eksploatacji złóż.

Na powierzchni skutki eksploatacji górniczej przyjmują najczęściej formę:

• przemieszczenia elementów górotworu, które to wpływają na zmianę stosunków wodnych w górotworze i na powierzchni, a także deformacje powierzchni (ciągłe lub nieciągłe);
• wstrząsy górotworu przejawiające się w postaci drgania podłoża.

Jednym słowem, wydobycie oddziałuje ujemnie zarówno na infrastrukturę techniczną (w tym na budynki), jak i zagospodarowanie powierzchni. Wśród rodzajów szkód górniczych wymienić można m.in. zapadanie się gruntu, niecki osiadania, leje depresyjne, zanieczyszczenie rzek, zanik wody w studniach, zniszczenie lub zmniejszenie plonów, pogorszenie jakości płodów rolnych, wychylenia budynków, pękanie ścian w domach, mieszkaniach, budynkach gospodarczych, czy uszkodzenie infrastruktury komunikacyjnej (dróg, mostów, torów kolejowych i tramwajowych).

Wstrząsy odczuwalne na powierzchni nierzadko sięgają kilku stopni w skali Richtera a łączna suma szkód będących wynikiem prowadzonej eksploatacji górniczej, tylko i wyłącznie na Górnym Śląsku, szacowana jest na dziesiątki milionów złotych. W samym Bytomiu suma strat wyceniona została w 2011 roku na ok. 25 milionów złotych. Szkody te dotyczą nie tylko nieruchomości już istniejących, wszakże co roku na terenach górniczych powstają tysiące nowych budynków o charakterze użytkowym i mieszkaniowym.

Najczęstsze problemy związane z występowaniem szkód górniczych to:

• niebezpieczeństwo zniszczenia lub utraty miejsca zamieszkania,
• obniżenie standardu życia mieszkańców budynków dotkniętych szkodami,
• pogorszenie sytuacji finansowej właścicieli nieruchomości w następstwie obniżenia jej wartości,
• strach i niepewność,
• zmniejszenie wartości inwestycyjnej gruntów w następstwie uszkodzenia lub zniszczenia infrastruktury technicznej terenu lub braku możliwości jego uzbrojenia.