Przywrócenie stanu poprzedniego

Jest to odtworzenie stanu sprzed powstania szkody, w szczególności przez zapewnienie obiektom budowlanym, urządzeniom oraz instalacjom niepogorszonej odporności, ciepłochłonności, szczelności i użyteczności techniczno-funkcjonalnej, zgodnie z definicją z ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U. 2011 Nr 163 poz. 981). Jest to tzw. restytucja naturalna.

Jest to jeden ze sposobów naprawienia szkody wyrządzonej poszkodowanemu przewidzianych w art. 363 § 1 Kodeksu cywilnego – obok zapłaty odszkodowania. W myśl tego przepisu, gdyby przywrócenie stanu poprzedniego było niemożliwe albo gdyby pociągało za sobą dla zobowiązanego nadmierne trudności lub koszty, roszczenie poszkodowanego ogranicza się do świadczenia w pieniądzu. Oznacza to, iż jeżeli korzystanie z obiektu w sposób zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem okaże się zbyt uciążliwe lub niemożliwe, właściciel lub użytkownik będzie się mógł domagać odszkodowania z tytułu szkód górniczych lub wykupienia nieruchomości, czy też dostarczenia nieruchomości zamiennej.

Pojęcie to może być rozumiane różnie, w zależności od dóbr, których dotyczą szkody lub sposobu naruszenia, z którego wynikła szkoda. W niektórych przypadkach naprawienie szkody poprzez przywrócenie stanu poprzedniego może się okazać niemożliwe lub bezcelowe.

Naprawienie szkody przez restytucję naturalną, w oczywisty sposób wymaga współdziałania osoby poszkodowanej z podmiotem zobowiązanym do naprawienia szkody. Świadczenie podmiotu zobowiązanego powinno zmierzać do umożliwienia zaspokajania za pomocą naruszonego dobra w co najmniej zbliżonym stopniu potrzeb poszkodowanego, które byłyby zaspokajane za pomocą tego dobra, gdyby nie doszło do wyrządzenia szkody wynikłej z jego naruszenia (wyrok SN z dnia 19.02.2003 r., sygn. akt V CKN 1690/00). Ponadto, świadczenie polegające na naprawieniu szkody poprzez przywrócenie stanu poprzedniego nie może prowadzić do rozszerzenia zakresu odpowiedzialności odszkodowawczej ponad wysokość szkody (orzeczenie SN z dnia 29.11.1982 r., sygn. akt I CR 377/82).

W doktrynie prawa przyjmuje się, iż sąd powinien upoważnić poszkodowanego do wykonania naprawy osobiście lub przez osobę trzecią, na rachunek odpowiedzialnego. Niemniej, jeśli restytucja naturalna nie może doprowadzić do przywrócenia stanu poprzedniego, to poszkodowany może domagać się dodatkowego odszkodowania pieniężnego.